Rönesans Retoriğinde Bir Eğitim Reformcusu – Peter Ramus

Hazırlayanlar: Cem Yaşın & Can Cengiz

İlgili Maddeler: Christine de Pizan, Lorenzo Valla

Özet

On altıncı yüzyıl Rönesans düşünürü olan Peter Ramus, (1515-1572) geliştirdiği eğitim reformu ile retorik, mantık ve diyalektiğin konumunu yeniden tanımlamıştır. Bunu yaparken zamanın eğitim idolleri olan Aristoteles, Çiçero ve Quintilian’a güçlü eleştiriler getirmiştir. Herrick’e (2005: 166) “Ramus, Aristoteles ve Çiçero gibi otoritelere hiçbir şekilde referans vermeden, alternatif bir öğrenme yaklaşımı önererek, skolastizme şiddetle karşı çıkmıştır.” “Mantık ve retorik arasındaki ilişkinin evrimi, Rönesans’ın başlangıcında Ramus’un reformlarından günümüze; Francis Bacon, René Descartes, Gottfried Wilhelm von Leibniz, ve John Locke’un çabaları ile devam etmiştir.” (Enos, 2010: 403)

Genç yaşta babasını kaybeden Ramus, gündüzleri hizmetçilik gibi işler yaparak gece eğitimini sürdürmeye çalışmış, kendi kendine Latince öğrenmiştir. “Yirmi yaşına geldiğinde ise, Navarre Koleji’nde zengin arkadaşlarının ödevlerini yaparak para kazanmış ve okuma şansını elde etmiştir”(Carter, 1999: 22). O dönemde öğrenciler müfredat olarak Trivium (üçleme) eğitimi almaktadır. Eğitim, gramer ile başlayıp, retorik ile devam edip, felsefe ve mantık ile tamamlamaktadır. Ders kitabı olarak da Aristoteles’in ‘Organon’u   okutulmaktadır (Carter, 1999: 23).

Ramus, Aristoteles’in felsefesinin değerinin farkındadır ama onun  eğitim müfredatı için kullanışlı olmadığını düşünmektedir. Ona göre “hiç kimse genç bir çocuğun ne öğrendiği ile ilgilenmemektedir. Ramus için reformun asıl sebebi Aristoteles’in rolü ile ilgili değil, eğitimin kullanışsızlığı ile ilgilidir” (Selberg, 2016). 1536’da master derecesini alan Ramus, Aristoteles’in mantığının yeniden gözden geçirilmiş halini ders olarak okutmaya başlayacaktır. Ramus, Aristoteles’in skolastik eğitimdeki konumunu eleştirdiği kadar, Roma retoriğinin iki ustası Çiçero ve Quintilian’ın retorik ile ilgili yaklaşımlarını da eleştirmiştir. Ramus’a göre diyalektik, eğitim içinde tek başına bir bilim alanı olabilir. Nitekim Ramus’un eğitim reformu retorik – diyalektik ilişkisini değiştirmiştir. “Ramus, ‘invention’ı (buluş) retorikten ayırmış ve diyalektiğe eklemiştir. Retorik, süsleme ve konuşma tarzı ile ilgili bir sınırlamaya maruz kalmıştır” (Sloane, 2010 :224 )

Kaynakça

Carter, J.E. (1999). Peter Ramus and English Rhetoric from the Sixteenth to the Nineteenth Century. Georgia Devlet Üniversitesi: Yayınlanmamış Doktora Tezi.

Cevizci, A (2009). Felsefe tarihi. İstanbul: Say Yayınları.

Donsbach, W. (2008). The international encyclopedia of communication. Malden, MA: Blackwell Pub.

Enos, Theresa.(2010). Encyclopedia of rhetoric and composition: communication from ancient times to the information age. New York: Routledge.

Herrick, J. A. (2005). The history and theory of rhetoric: An introduction. Boston: Allyn and Beacon.

Ramus, P., Newlands, C. E., & Murphy, J. J. (2010). Arguments in rhetoric against Quintilian: Translation and text of Peter Ramus’s Rhetoricae distinctiones in Quintilianum (1549). Carbondale: Southern Illinois University Press.

Selberg, E.(2016). Petrus Ramus. İçinde: The Stanford Encyclopedia of Philosophy, https://plato.stanford.edu/entries/ramus/

Sloane, T. O. (2010). Encyclopedia of rhetoric. Oxford: Oxford University Press.