Yankı Odası

Hazırlayanlar: Cem Yaşın & Can Cengiz

İlgili Maddeler: Kamusal Alan, Rassal Ağ Kuramı Küçük Dünya Kuramı (Stanley Milgram) Yalan Haber

Jamieson ve Cappella’ya göre (2008: 76) yankı odası (echo chamber) “hem mesajların kendi içinde iletilirken büyütüldüğü hem de mesajların çürütülmeden korunduğu yalıtılmış bir medya ortamını tanımlamaktadırlar” (Aktaran: Willey, J.S., 2011: 2) Bu tanım televizyon ve gazete gibi geleneksel medya için geçerliydi. Jamieson ve Cappella’ın (2008) tanımladığı yankı odası kavramı Amerika’da Cumhuriyetçi Partiyi destekleyen FOX gibi muhafazakar medya ve Rush Limbaugh gibi medya elitlerinin hegomonik tek sesliliği işaret ediyordu.

Yankı odasının ilk etkisi “yankının kelimesi kelimesine aktarılıyor ve doğrudan alıntı yapılabiliyor olmasıdır. Örneğin Limbaugh radyo yayınında kullandığı malzemeyi köşe yazısıyla etkisini artırıyor ve aynı zamanda web sayfası ile desteklemektedir.” (Jamieson ve Cappella, 2008: 76) İkinci etki ise farklı kanaldan aktarılan içeriğin bir diğerini meşrulaştırmasıdır. Bir diğer etki ise konuların çerçevelenmesi veya gündemin belli bir bağlama oturtulmasıdır. Goffman (1974) gündelik yaşam ile ilgili enformasyonun işlenmesinde zihinsel haritalar yoluyla çerçevelemenin (framing) çalıştığını ifade etmiştir. Yankı odası etkisi bu bağlamda zihinsel haritaların oluşumunda ve dolayısıyla kamuoyunun algısının belirlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır.

Gündelik yaşam algımızı belirleyen haber üretim sürecindeki echo chamber Habermas’ın “kamusal alan” kavramı ile karşıt bir durumu tanımlamaktadır. Habermas 17. ve 18. yüzyılda ortaya çıkan burjuva toplumunun en karakteristik özeliğinin özel şahıslar ve özel şahısların ortak mekanlarda bir araya gelmesi ile oluşan iletişim ortamını kamusal alan olarak tanımlamaktadır. “Özel şahıslar, hükümetin düzenlemelerine tabi olan kamu oyunu, kamusal erke karşı vakit geçirmeksizin sahiplenerek; bu erkle, esasen özelleşmiş olan ama kamusal bakımdan da önem taşıyan mal dolaşımı ve toplumsal emekle ilgili genel kurallar konusunda hesaplaşmaya koyulurlar. Bu siyasal mücadelenin, kendine özgü, tarihsel olarak benzeri olmayan bir aracı vardır: kamusal akıl yürütme (usavurum, muhakeme).” (Habermas, 1997: 93) Bu yolu ile kamusal akıl yürütmenin üç temel unsuru olduğu söylenebilir. Bunlar:

1 – kamusal alanda farklı görüş ve düşüncelere sahip kişilerin bulunması,

2 – Farklı görüşlere sahip kişilerin bir araya gelebileceği mekanların olması,

3 – bu mekanlarda farklı görüşlerin kamusal tartışmaya aktarılabildiği sürdürülebilir iletişim alt yapısının bulunması.

Colleoni ve arkadaşlarının (2014: 318) “yurttaşlar arasında siyasi tartışma ve fikir ayrılıklarının ortaya atılmasında bir artış sağlamış olduğu varsayımından yola çıkarak Holt’un (2004) araştırmaların İnternetin kamusal alanı yeniden canlandırma potansiyeline odaklandığı ifade etiğini belirtmiştir. ”

“Pogue (2017) sosyal medya kullanıcılarının kendileri için kişiye özel yankı odaları oluşturduklarını ifade etmiştir. Sosyal Medya kullanıcıları Facebook’da aynı fikirde oldukları arkadaşlarını ekleyerek ve Twitter’da takip ederek bunu gerçekleştirirler. Her iki durumda da insanları takip ederek veya ekleyerek bilişsel tercih kullanırlar. (Swire v.d., 2017).” Dubois ve Blank (2018:730) insanların enformasyon kaynaklarını seçebilmesi nedeni ile İnternet’in yankı odası olarak tanımlanan çevrenin daha yaygın ve tehlikeli hale getirebilmektedir. Bu durumu Narin (2018) “kişiselleştirilmiş haber akışının politik kamplaşmaya neden olacağına dair yankı odası etkisi” olarak tanımlamaktadır. Narin’nin (2018) yankı odası ile ilişkilendirdiği kavram filitre balonudur (filter bubble). Narin’in (2018: 241) Hess’den (2017) aktardığına göre “Filtre balonu, Facebook ve Twitter gibi sosyal ağların kullanıcılarının kendilerini siyasi eğilimleri ile uyumlu kişiselleştirilmiş geribildirim döngülerine kilitleme eğiliminde olmalarını anlatmaktadır.” Praiser’a göre (2011: 10) filtre balonu ilgi ve merakımıza göre medya içeriklerini tercih ettiğimiz bir süreçtir. Bu süreçte tercih ettiklerimizden çok dışarda bıraktıklarımız vardır. Bu nedenle filtre balonu üç dinamiği harekete geçirir. İlki filtre balonu bizi yalnızlaştırmaktadır; merkez kaç bir eğilimle bizi ayrıştır. İkincisi filtre balonun görünmez dinamiğidir. Bir arama motorunun size gösterdiği sonuçları niçin gösterdiğini asla bilemezsiniz. (Praiser, 2011: 10) Praiser’a (2011: 11) göre son dinamik filtreyi bizim seçmememizdir. Bir kanal seçtiğimizde onun filtrelerine tabi oluruz.

Narin’in (2018) yankı odası kavramıyla ilişkilendirdiği ikinci kavram siber-Balkanlaşmadır. Narin (2018: 242) “Siberbalkanlaşma terimi, ilk olarak, sanal alanın özel ilgi gruplarına bölünmesini tanımlamak için Van Alstyne ve Brynjolfsson’un çalışmasında (1996) tanımlanmıştır.” Narin’in yankı odası ile ilişkilendirdiği filitre balonu siber Balkanlaşma gibi kavramlar çoğu internet’in bir kamusal alan olmaktan çok yankı odalarından oluşan eğilimlerle ayrışmış dijital topluluklardan oluşumunu tanımlamaktadır. 2016 yılında Nature dergisinde Adam Kucharski’nin (2016: 525) “Post-Gerçeklik: Sahte Haberin Epistomalojisi Çalışması” (Post-truth: Study epidemiology of fake news) başlıklı çalışmasında “2016 Birleşik Devletler başkanlık seçiminin ve Birleşik Kırallık’ın sonuçlarını çevirim içi sahte haber ve sosyal medyada yankı odalarının etkileri üzerine araştırmalar yükseldiğini” ifade etmiştir. Shirsat’ın (2018) “Sosyal Medya Ortamında Sahte Haberlerin Çekiciliği ve Tehlikelerini Anlamak” (Understanding The Allure And Danger of Fake News In Social Media Environments) başlıklı doktora tezinde yandaşlık ve bilişsel yakınlık üzerine kurulu yankı odalarının sahte haberi görüşlerini desteklemek için kullanırken sahte haberi de büyüttüğünü tespit etmiştir.

Kaynakça

Colleoni, E., Alessandro, R. ve Arvidsson, A. (2014) “Echo Chamber or Public Sphere? Predicting Political Orientation and Measuring Political Homophily in Twitter Using Big Data”, Journal of Communication 64 (2014) 317–332.

Dubois, E., & Blank, G.. (2018). The echo chamber is overstated: the moderating. Information, Communication & Society, 21(5). 729–745.

Goffman, E. (1974), Frame Analysis: An Essay on the Organization of Experience, Harper & Row, New York, NY.

Habermas, J. (1997), Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, Çev.:Tanıl Bora-Mitat Sancar, İstanbul: İletişim

Hess A (2017) How to Escape Your Political Bubble for a Clearer View, https://www.nytimes.com/2017/03/03/arts/the-battle-over-your-politicalbubble.html?_r=0, erişim tarihi: 06.06.2017.

Holt, R. (2004). Dialogue on the Internet: Language, civic identity, and computer–mediated communication.Westport, CT: Praeger.

Jamieson, K.H., & Cappella, J.N.. (2008). Echo Chamber: Rush Limbaugh and the Conservative Media Establishment. New York: Oxford University Press.

Kucharski, A. (2016). Post-truth: Study epidemiology of fake news. Nature, 540(7634), 525-525.

Narin, B.(2018). Kişiselleşmiş Haber Akışının Yankı Odası Etkisi, Filtre Balanu ve FiberBalkanizasyon Kavramları Çevresinde İncelemek. Selçuk İletişim, 2018, 11 (2): 232-251.

Pogue, D. (2017). How to Stamp Out Fake News. Scientific American, 316(2), 24. Pariser, E. (2011). The filter bubble: What the Internet is hiding from you. New York: Penguin Press.

Shirsat, A.(2018) Understanding The Allure and Danger of Fake News in Socail Media Enviranment, Bowling Green State University Yayınlanmamış Doktora Tezi.

Swire, B., Berinsky, A. J., Lewandowsky, S., & Ecker, U. K. (2017). Processing political misinformation: comprehending the Trump phenomenon. Royal Society Open Science, 4(3), 160802. Van Alstyne M ve Brynjolfsson E (1996) Electronic Communities: Global Villages or Cyberbalkanization? (Best Theme Paper), ACM; Special Interest Group on Management Information Systems in Proceedıngs Of The Internatıonal Conference On Informatıon Systems, 80-98.

Willey, J. S. (2011). The decentralized social movement: How the tea party gained relevancy in the new media era. Georgetown Üniversitesi: Yayınlanmamış Doktora Tezi.