Ethos - İletişim Ansiklopedisi

Özet

Aristoteles’e (1995: 38) göre “Söylenen sözün sağladığı üç tür inandırma tarzı vardır. İlki konuşmacının kişisel karakterine bağlıdır; ikincisi dinleyiciyi belli bir ruh haline sokmaya bağlıdır; üçüncüsüyse, konuşmacının kendisinin sözcüklerinin sağladığı tanıta ya da sözde tanıta.”[1356a] İknanın bu üç modu ethos, pathos ve logos’tur. Meyer’in (Meyer, 2009: 25) ifadesiyle “Yunanlılara göre ethos ben imgesi, karakter, kişilik, davranış özellikleri, yaşam ve amaç tercihidir (dolayısıyla da etik). ” “Ethos otorite ilkesi olarak (hatta argüman olarak) hatiptir. Hatibin etiği insan “uzmanlığı”dır ve bu insanlık otoritenin kaynağı olan ahlakıdır. Bu, kesinlikle onun ne olduğuna ve neyi temsil ettiğine bağlıdır. ” (Meyer, : 26)

Aristoteles’e (1995: 97-98) göre “Hatibin karakterine güven esinleyen üç şey vardır – bizi, hakkındaki herhangi bir tanıttan ayrı olarak, bir şeye inandıran üç şey: sağduyu, iyi ahlaki karakter ve iyi niyet.”[1378a] Aristoteles’e göre Hatibin karakterine güven esinleyen üç şeyi üç kavramla tanımlar:

Phronesis: yaratıcı yetenekler ve bilgelik
Arete : Erdem ve itibar
Eunoia : seyirciyle iyi ilişkileri sağlayan duygusal yakınlık

Platon’a retoriği sofistleri bireysel çıkarları için halkı kandırmakla suçlasa da doğru retorik için sınırlı da olsa bir alan bırakmıştır. Doğru retorik gerçeğin ruhunun keşfedilmesi ve ifade edilmesidir. Baumlin’e (2010: 264) göre Platon “etos’u dil, kişilik ve gerçeğin (truth) iç uyumu olarak tanımlar. Platon’un versiyonunda Ethos, dil ve gerçekliğin kesiştiği yerde bir kişi ile vücuda gelmektedir. ”

Romalı retorikçiler ethos’u öncelikle adli konuşmalarda savunulan kişinin karakteri ce ahlaki değerleri üzerine kullanımlar üzerinden geliştirdiler. Prill’e (1986: 108) göre Cicero’nun “Cicero konuşmada özellikle savunmada ethosun öneminin farkına varmıştır. ” Cicero’nun savunmasının önemli bir bölümü savunulan kişinin karakterine dayanır. Roma retoriğnin diğer büyük kuramcısı Quintilian ise ethos kavramını Cicero’ya göre daha genişletmiştir. Quintilian’a ögre ethos duygular ile ilgilidir. Hatibin duyguları harekete geçiren tarzı ethosdur ve bu daha karmaşık bir eğitim gerektirir. Baumlin (2010: 269) Quintilian’ın “ ‘iyi insan konuşma yetisiyle donanmıştır’ (vir bonus dicendi peritus) deyişi ile İsokrates’in ‘ethos için gerekli olan hatibin iyi karakterli ve saygın bir adam olmasıdır’ deyişi arasında bağlantı kurar.

Ortaçağ kamusal alanının sembolik olması, benlik ve kişilik özelliklerinin ethosa sınırlı yansımasına neden olmuştur. Rönesans ile birlikte sosyal hareketliliğin (social mobility) gelişimi ethosun yapısını etkilemiştir. Ortaçağ boyunca giyim, kamusal alanda davranışları belirleyen kurallar, ilişki biçimi sabittir. Ethos daha çok toplumsal statü ve kimlik üzerine kuruludur. Benlik ve kişisel özellikler kamusal alanda görünmezdir.

19.yüzyıl ise ethos kavramının geniş yığınları arkasından sürükleyen karizmatik kitle önderleri ile sembolleştiği ve kavramsallaştığı bir dönem olmuştur.

Kenneth Burke (1897-1993) ethos’u bir grup psikolojisi olarak değerlendirmiştir. Özdeşleşme (identification) kavramını kullanarak ethos’u dinleyicinin hatiple birleşmesi olarak tanımlamıştır. Özdeşleşme, ciddiyetle kesin olarak teyit edilebilir, çünkü bölünme vardır. Kimlik, bölümlendirme için telafi edicidir. İnsanlar diğerlerinden ayrılmasaydı, retorikçinin onların birliğine ihtiyaç duymayacaktı. (Burke, 1969: 22)

Kaynakça

Aristoteles (1995). Retorik. Çev.:Mehmet H.Doğan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Baumlin, J.S. (2010). “Ēthos”İçinde: Encyclopedia of Rhetoric. Ed. Thomas O. Sloane. Oxford University Press.

Baumeister, R. F. (1986). Identity: Cultural change and the struggle for self. New York: Oxford University Press.

Corder, J. (1978). Varieties Of Ethical Argument, With Some Account Of The Significance Of “Ethos” In The Teaching Of Composition. Freshman English News, 6(3), 1-23.

Goffman, Erving (2009) Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu, Çev. Barış Cezar. Ankara: Metis Yayınları

Meyer, M. (2009). Retorik.Çev.:İsmail Yerguz, Ankara : Dost Kitapevi Yayınları.

Nordquist, Richard. (2018, December 5). Ethopoeia (Rhetoric). Retrieved from https://www.thoughtco.com/ethopoeia-rhetoric-term-1690675

Prill, P. (1986). Cicero in Theory and Practice: The Securing of Good Will in the Exordia of Five Forensic Speeches. Rhetorica: A Journal of the History of Rhetoric, 4(2), 93-109.

Schütrumpf, E. (2010). “Credibility” İçinde: Encyclopedia of Rhetoric. Ed. Thomas O. Sloane. Oxford University Press.

Sennett, R.(2010). Kamusal İnsanın Çöküşü, (çev. Serpil Durak ve Abdullah Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Sloane, T. O. (2010). Encyclopedia of rhetoric. Oxford: Oxford University Press.

Wisse, J. (1989). Ethos and Pathos from Aristotle to Cicero. Amsterdam,.