Eşik Bekçiliği (Gatekeeping)

Yazanlar: Cem Yaşın & Can Cengiz

Seslendiren: Bilimser Yağmur Demirel

Eşik Bekçiliği, kitle iletişim araçları içerisinde enformasyonun kanal yöneticileri tarafından bir kısmının dışarda bırakılarak oluşturdukları seçkinin sürecini tanımlar. Tandoc Jr.’a (2018: 235) göre “eşik bekçiliği gazetecilik çalışmalarında popüler ve sürekli kullanılan bir metafordur. Eşik Bekçiliği, bir gazetecilik işlevi, haber akışını açıklayan bir model ve haber seçimin sürecini açıklayan bir kuram olarak açıklana gelmiştir.”

Kitle iletişim araçlarına filtrelenerek gelen enformasyonun yayılımı ile ilgili çalışmalar Walter Lippmann’ın 20. yüzyılın başındaki medya etkilerini temellendiren çalışmaları ve Kurt Lewin’in sosyal psikoloji temelli çalışmalarına dayansa da günümüzde sosyal medya da izleyici eşik bekçiliği kuramlarına kadar disiplinler arası bir çalışma alanına sahiptir. Walter Lippmann 1922 yılında yayınlanan ‘Kamuoyu’ (Public Opinion) başlıklı kitabında haber seçiminin gazete içerikleri, gazete içeriklerinin kamuoyu üzerine etkisini betimlemiştir.

Eşik bekçiliğini tanımlayan ilk akademisyenlerden biri Robert Park’tır. Park, 1922 yılında yaynılanan ‘Göçmen Basını ve Onun Kontrolü’ başlıklı kitabında çevremizde gerçekleşen bir çok olay olmasına rağmen bunlardan sadece bazılarının halkın diğer haberler ile daha çok ilgilenmesine rağmen haber yapıldığını; diğer haberlerin ise çöpe gittiğinden bahsetmiştir.

Kurt Lewin (1943)  II. Dünya Savaşı sırasında Amerikan ailelerinin yemek alışkanlıkları üzerine yaptığı çalışma olan ‘Yiyecek Alışkanlıkları Arkasındaki Güçler ve Değiştirme Yolları’ (Forces Behind Food Habits and Methods of Change) Başlıklı çalışmada ev kadınlarının ailenin yemek alışkanlıkları üzerinde ne kadar etkili olduğunu, raftan masaya gelene kadar yiyicek maddesi seçiminde bir çok karar mekanizması olduğunu tespit etmiştir. Evin erkeğinin müdahale ettiğinde bazı gıdaların eve giremediğini ve bir çok düzeyde eşik bekçiliği mekanizması tanımlamıştır.

Eşik bekçiliği ile ilgili önemli çalışmalardan biri de David White’ın (1917-1993) çalışmasıdır. 1947 yılında kaynak araç alıcıdan oluşan klasik iletişim  kanalı yaklaşımından yola çıkarak bir Illinois gazetesi olan ‘The Peoria Star’ın haberin editoryal sürecini inceler. Bu çalışmada White Lewin’in yaklaşımından etkilenmiştir. Çalışma 1950 yılında ‘Journalism Quarterly’ dergisinde yayınlandığında eşik bekçiliğini isminde taşıyan ilk çalışma olmuştur.

White’ın çalışması ve yayın editörlerinin işlevi ile ilgili araştırmalar bir çok akademisyence model alınmıştır. Wisconsin Üniversitesi’nde hazırladığı tezde Gieber 16 yayın editörüne uygulamıştır. Bu çalışma 1956 yılında ‘Journalism Quarterly’de yayınlanmıştır.

60lı yıllar eşik bekçiliğinin gazeteler dışında televizyon yayınları gibi farklı süreçlerde de sınandığı bir dönem olmuştur. 1967 yılında Buckalew ‘Bir eşik bekçisi olarak televizyon haber editörleri’ (The Television News Editor As A Gatekeeper) başlıklı doktora tezinde  64 televizyon yöneticisi üzerinden bir araştırma yürütmüştür. Virts ise eğlence programlarında eşik bekçiliğini 1979 yılındaki doktora tezinde incelemiştir.

Eşik bekçiliği araştırmaları sadece editörler ile sınırlı kalmamış haber üretim sürecinde gazetecilik pratiklerine ve kurumsal yapıya, siyaset basın ilişkisine, kitle iletişim araçlarının sahiplik yapısına kadar bir çok farklı boyutta gerçekleşmiştir. Pamela Shoemaker ve Tim Vos’un (2009). Eşik Bekçiliği Kuramı (Gatekeeping Theory) başlıklı çalışmada aşik bekçiliği çalışmalarının 5 farklı anakliz boyutu tanımlanır: Bunlar

• Bireysel analiz boyutu
• Üretim rutinleri boyutu
• Organizasyon boyutu
• Sosyal kurum boyutu
• Sosyal sistem boyutudur.

Shoemaker ve Reese (2014) çalışmalarında bu boyutları bir etki hiyerarşisi olarak tanımlamışlardır.

İnternet ve enformasyon teknolojilerinin geçirdiği dönüşüm izleyici kavramının yeniden tanımlanmasına sebep olmuştur. İzleyici kavramı kullanıcıya ve içeriğin tüketicisinden üre-tüketiciye (pro-consumer) dönüşmüştür. Bu dönüşümle, Kullanıcılar sosyal ağlarda çevirimiçi haber üretimi veya yeniden üretiminde önemli bir işlev üstlenmişlerdir. Eşik bekçiliği de medya ve siyasi elitlerden izleyici/kullanıcı eşik bekçiliğine (Audience gatekeeping) dönüşmüştür.

Tandoc ve Vos’a (2016: 952) göre yeni medya gazeteci ilişkisi üç boyuttta değiştirmiştir. Bunlar

1. Kullanıcının haberin üretiminde içerik sağlaması,
2. Haberlerin ağ üzerinde yayılması,
3. İzleyicilerin içerik tercihleri ile gazetecilerin kararlarını belirlemesidir.

Benham’e (2019: 8-9) göre ise yeni medya ile eşik bekçiliği ilişkisini değerlendiren çalışmalara iki gruba ayırmak mümkündür. Bunlardan ilki: İnternette siyasal iletişim için sınırsız kaynak bulunduğu ve eşik bekçiliği mekanizmasının çalışmadığıdır. Bu gruba   Williams ve Carpini’nin 2000 tarihli çalışmalarında Clington-Lewinsky skandalında eşik bekçiliğinin çalışmadığı çıkarımı örnek verilmektedir. Ama çalışma yeni medya alanında erken dönem çalışmalar arasında yer almaktadır Benham’ın (2019: 8-9) ikinci grupta topladığı yaklaşım ise  yeni medyanın getirdiği imkanların eşik bekçiliği içinde sınırsız imkan getirdiği görüşünde olan yaklaşımlardır. Bu yaklaşımlarda sahte haber (fake news) gibi manipulatif araçlar ile eşik bekçiliğinin ilişkisidir. Bu grupta çalışmalar Bennet’in ‘Haberler: Politik ilizyon’ (News: The Politics of Illusion) başlıklı çalışması örnek verilebilir. Russell (2019: 96) çalışmasının sonuç bölümünde “popüler  haber kuruluşlarının Twitter’ı çevirim içi haber içeriklerinin izleyicilerine yönlendirilmelerinin eşik bekçiliği amacıyla kullanıldığın” tespit etmişlerdir.

Yeni medya ortamında eşik bekçiliği yapay zeka gibi ve filtre balonu  gibi yeni araçlar ile biçim değiştirmiştir. Yazılım şirketleri ve sosyal medya platformlarının sahiplik yapılarının editöryal süreçlere eklemlendiğini söylemek yanlış olmaz. Siyaset medya ilişkisinden oluşan eşik bekçiliğinin diğer boyutu ise bu eklemlenme içinde küresel olarak icra edilmesidir.

Kaynakça

Benham, J. (2019). “Best Practices for Journalistic Balance: Gatekeeping, Imbalance and the Fake News Era.” Journalism Practice: 1-21.

Bennett, W. Lance. 2016. News: The Politics of Illusion. 8th ed. Chicago: University of Chicago Press.

Bruns, A. (2003). Gatewatching, not gatekeeping: Collaborative online news.

Buckalew, J.K. (1967). The Television News Editor As A Gatekeeper. Iowa Üniversitesi yayınlanmamış doktora tezi.

Ernste,T. (2014). “The networked gatekeeping process for news in the 21st century,” International Conference on Collaboration Technologies and Systems (CTS), Minneapolis, MN, 2014, pp. 11-18.

Gieber, W. (1956). Across the Desk: A Study of 16 Telegraph Editors. Journalism Quarterly, 33(4), 423–432.

Goode, L. (2009). Social news, citizen journalism and democracy. New Media & Society, 11(8), 1287–1305.

Kwon, K., Oh, O., Agrawal, M., & Rao, H. (2012). Audience Gatekeeping in the Twitter Service: An Investigation of Tweets about the 2009 Gaza Conflict. AIS Transactions on Human-Computer Interaction, 4(4), 212-229. Retrieved from https://aisel.aisnet.org/thci/vol4/iss4/1

Lasorsa, D. L., Lewis, S. C., & Holton, A. E. (2012). NORMALIZING TWITTER. Journalism Studies, 13(1), 19-36. doi:10.1080/1461670X.2011.571825

Lewin, Kurt. “Forces behind food habits and methods of change”. Bulletin of the National Research Council. 108: 35–65.

Lippmann, W. (1922). Public opinion. Macmillan: New York.

Meraz, S., & Papacharissi, Z. (2013). Networked Gatekeeping and Networked Framing on #Egypt. The International Journal of Press/Politics, 18(2), 138–166.

Park, R. E. (1922). The Immigrant press and its control. New York: Harper & Bros.

Robert M. Groves, Stanley Presser, Sarah Dipko, The Role of Topic Interest in Survey Participation Decisions, Public Opinion Quarterly, Volume 68, Issue 1, March 2004, Pages 2–31,

Russell, F. M. (2019). Twitter and News Gatekeeping. Digital Journalism, 7(1), 80-99.

Segal, J. A. (1997). Separation-of-powers games in the positive theory of congress and courts. American Political Science Review, 91(1), 28–44.

Shoemaker, P. J., & Reese, S. D. (2014). Mediating the message in the 21st century: A media Sociology perspective. New York: Routledge.

Shoemaker, Pamela J., and Tim P. Vos. (2009). Gatekeeping Theory. New York: Routledge.

Tandoc Jr., E.C. (2018). Journalism as Gatekeeping. İçinde: Tim P.Vos (ed.) Journalism. De Gruyter Mout.

Tandoc, E. C. and T. P. Vos (2016). “The journalıst ıs marketıng the news Social media in the gatekeeping process” Journalism Practice 10(8): 950-966.

Virts, P.H. (1979). Televısıon entertaınment gatekeepıng: a study of local televısıon program dırectors’ decısıon-makıng, Iowa Üniversitesi yayınlanmamış doktora tezi.

Vos, T. P. (2018). Journalism. De Gruyter Mouton.

Vos, T. P. and F. M. Russell (2019). “Theorizing Journalism’s Institutional Relationships: An Elaboration of Gatekeeping Theory.” Journalism Studies 20(16): 2331-2348.

Wallace, J. (2018). Modelling Contemporary Gatekeeping. Digital Journalism, 6(3), 274-293.

White, D. M. (1950). The gatekeeper: A case study in the selection of news. Journalism Quarterly, 27, 383–390.

Williams, B. ve Carpini, M.D.(2000). “Unchained Reaction: The Collapse of Media Gatekeeping and the Clinton–Lewinsky Scandal.” Journalism: Theory, Practice & Criticism 1: 61– 85.